Biltzarreko Akten Aurkezpenaren bideoa
Sailkatuta:Argitalpenak, Biltzarrak, Jarduerak, Multimedia galeria, Prentsa aretoa
NABARRA BERE HISTORIAN
Sailkatuta:Berriak, Deialdiak, Jarduerak, Prentsa aretoa
XVI. eta XIX. mendetako euskara batuari buruz hitz egingo dute Atarrabian
Sailkatuta:Biltzarrak, Hemeroteka, Jarduerak, Prentsa aretoa
Gaur amaituko da ‘Nafarroaren konkista eta europar erreforma’ kongresua, hiru eguneko jardunaren ondoren.
Erredakzioa Atarrabia
Atarrabian, Nafarroaren konkista eta europar erreforma nazioarteko biltzarra antolatu dute. Hiru eguneko jardunaren ondoren, gaur amaituko da biltzarra, eta sormenaren eta hizkuntzaren inguruko hitzaldiak eskainiko dituzte. Xabier Mina Nafarroako Ikerketa Historikoen Elkarteak eta Atarrabiako udalak antolatu dute biltzarra.
Gaurko jarduna garai kulturalaren ingurukoa izango da. Aurelia Arkotxa-Scarcia Linguage Vasconum Primitiae-ri buruz ariko da. Charles Bidegain, Pello Guerra Viscaret eta Philippe Lartiguek ere hizkuntzaren inguruko solasaldia eskainiko dute. Ondoren, Josu Lavinek eta Manuel Ercillak XVI. mendetik XIX. mendera arteko euskara batuaren inguruan ariko dira. Fernando Serranoren hitzaldiaren ondoren, biltzarra amaituko dute.
XVI. mendeko euskara batua
Sailkatuta:Biltzarrak, Hemeroteka, Jarduerak, Prentsa aretoa
“Euskaldunon lehenbiziko euskara batua XVI.mendekoa da”
Jakintza Baitha elkarteko Josu Lavin eta Manuel Ercilla gaur arituko dira euskal hizkuntzaren sorreraz (eta etorkizunaz), ‘Nafarroaren konkista’ izeneko kongresuan.
Marta morales – Ostirala, 2012eko Ekainak 1
“XX. mendean sasipurismo ortografiko, lexikal eta sintaktikoa hedatu da, euskarari sekulako kaltea egiten diona”, adierazi dute Josu Lavinek eta Manuel Ercillak.
NAFARROAREN konkistaren harira, euskara bizirik irauteko, eta berez, erabilgarria suertatzeko, euren proposamenak plazaratuko dituzte Josu Lavinek eta Manuel Ercillak Nafarroaren konkista eta europar Erreforma (1512-1610) kongresuan. Xavier Mina Nafarroako Ikerketa Historikoen Elkarteak antolatu du nazioarteko biltzar hau, egun hauetan Atarrabian burutzen ari dena, hain zuzen. Egitarau oparoaren barnean, gaur eguerdian, bertako Kultur Etxean, Josu Lavin eta Manuel Ercilla Jakintza Baitha elkarteko kideek El euscara unificado del siglo XVI al XIX izenburupeko hitzaldia eskainiko dute, euskaraz. “Batu aditzak, beste adiera batzuen artean, unitu, bat egin, unifikatu erran nahi du, ezta? Bada, XVI. mendekoa da lehenbiziko euskara batua. Euskaltzaindiak azken mende-erdian finkatutako batua euskaldunok dugun bigarren euskara batua da”, argitu du Lavinek.
HIZKUNTZA, PERTSONEN ZERBITZURA Antzineko batuaren sorrera horretan, Joannes Leizarraga euskal idazleak egindako lana funtsezkotzat hartzen dute biek. Lapurtarraren itzulpen lanak bereziki goraipatzen dituzte adituek, Testamendu Berria eta Erreforma garaiko obrak, kasu. Bere lana aurrera eramateko, Joana III.a Nafarroko erreginaren babesa lortu zuen Leizarragak. “Nafarroa independenterako euskara batu bat sortzen da gure egunetara arte iraun duena, zeina gaur egun nafar-lapurtera deitzen baita”, azaldu du Lavinek.
Berazkoitz herriko semea artzain protestantea zen, eta Erreformaren baloreak antzematen dituzte hizlari biek bere lanetan, hau da, bere kabuz libreki pentsatzen duten pertsona alfabetizatua eta instruitua sortzea. “Bazekiten pertsona hizkuntzaren bidez salbatu behar zela, ezen ez hizkuntza pertsonaren bidez, egun uste den gisara”, ohartarazi du Ercillak. Jakintza Baitha elkarteko kideek badakite ez direla nostalgiak hartuta ari. Gure arbasoen euskara batuaren mesede eta bertuteak egungo euskaldunentzako berreskuratu nahi dituzte. “Beren espiritu libreaz jausi gaitezen, gure pentsamendua izan dadin espresatua termino prezisoz, sintaxi zehatzez, aditz forma egokiz…”, nabarmendu dute. Antzineko euskara batu horri “neoklasikoa” deritzote. Gabriel Arestik T.S. Eliot poetaren Laur Quartettoac itzuli zuen estilo bera, hain zuzen ere.
“Haimberce aldiz ençun dugu ecen euscarac euscaldun eguiten gaituela non ia ia ahaztu çaigun ecen euscaldunoc garela euscara,mendezmende, eguin eta eguiten dugunoc”, agertu du Lavinek, Arestik bezalaxe, euskara neoklasikoa erabiliz, “irakurleak erraz ulertzen dela ohartarazteko”, adierazi du.
EUSKAL GIZARTEA, ALZHEIMERRAK JOTA Leizarragak hasitako bidea, lehenengoz Kontraerreformako euskal idazleek, eta, beranduago, Frantziak Ipar Nafarroa konkistatu ondorengoek jarraitu zutela gogorarazi dute: XVII. mende hasierako Materre edo Axular; ostean Xurio, edo, XIX. mendean, Intxauspe, besteak beste. “Guztiek Leizarragak finkaturiko euskara klasiko batuan idatzi zuten. Baina Euskal Herrikoa Alzheimerrak jotako gizartea da. Euskaldunek oro har ez dakite estatu independente bat eduki dutenik, ezta euskara batu nazional batez gozatu dutenik ere”, ohartarazi dute. Beren ustez, euskara batuak ez du betetzen gaztelania eta frantsesaren papera, baina, horren zergatia arrazoi politikoengandik haratago topatzen dute. “XX. mendean sasipurismo ortografiko, lexikal eta sintaktikoa hedatu da, zeinek gure hizkuntzari sekulako kaltea egin eta egiten baitio”, ziurtatu dute. Eta hainbat galdera luzatu dute ere bai. Gaur eguerdian Atarrabiako hitzaldian luzatuko dituzten berberak: “Zergatik eta zer autoritatez suprimitu dira literatura klasikoko milaka hitz; zergatik, XXI. mendean, baserri giroarengandik hartutako hausnartu, jorratu edota aztertu bezalako hitzak kontzeptu abstraktuak izendatzeko, bere oinarrizko esanahia galduaraziz?”. “Lapurreta kulturala” deritzote honi.
ERAGILGARRITASUNAREN ALDE Hala eta guztiz ere, Jakintza Baitha elkarteko kideak ez daude euskara batuaren kontra, erabiltzen den euskararen aldekoak baitira biak. “Euskara batuak badu parte bat oso ona, egiatan erabiltzen da, alegia, gure literatura tradizioaren paradigmen barruan aurkitzen da. Baina Euskaltzaindiko euskara batuaren beste erdia –zehaztu du Ercillak–, aldiz, ez da inoiz erabiltzen: hiztegietan eta aditz paradigma fantastikoetan agertzen dena da”. Egoera horrek euskaldun alfabetatuengan “inferioritate konplexua” erein duela ziurtatu du. “Oraindik hizkuntza osoa ez dutela ikasi uste dute (euskara ikasleek). Eta egia da, hizkuntzaren erdi bat falta zaie, zeina gure klasikoen hizkuntzan eta lexiko internazionalean aurkituko duten”.
‘NACIOA’, 400 URTEZ HORRELA IDATZITA
Nazioa adierazteko, ‘natione’ erabili zuen Leizarragak. Hitz internazionala, hain zuzen, Josu Lavinek eta Manuel Ercillak nabarmendu dutenez. “Egun interneten topa dezakegun informazioaren %50ak termino internazionalen grafia mantendu du”, azaldu dute. Horren adibide, ingelesezko ‘nation’ hitza. “Lau mendetan euskaraz ‘natione’ zein ‘nacione’ idatzi izan da. Orain, ordea, ‘nazio’ nagusitu da”, kritikatu dute.
http://www.deia.com/2012/06/01/ortzadar/euskaldunon-lehenbiziko-euskara-batua-xvimendekoa-da
Atarrabian, nazioarteko biltzarra.
Maiatzaren 30 eta ekainaren bata eta bian 1512ko konkistari buruzko nazioarteko biltzarra eginen da Atarrabian, Xavier Mina Nafarroako ikerketa historikoen elkarteak antolatuta. Elkarteko Roldan Jimeno-ri elkarrizketa:
http://www.xorroxinirratia.info/mp3/xabier%20mina%20atarrabia.mp3
http://www.xorroxinirratia.info
Biltzarraren berri Atarrabia Kultura Agendan
http://www.villava.es/upload/docs/agenda%20abril-mayo-junio.pdf
Biltzarraren berri Atarrabiarako udal informazio aldizkarian
http://www.villava.es/upload/docs/villava%20107.pdf
“Nafarroaren konkista eta europar Erreforma (1512-1610)” Biltzarraren aurkezpena Berrian
1512ko konkistari buruzko nazioarteko biltzarra egingo dute Atarrabian
Euskal Herriko eta kanpoko 24 historialari izango dira maiatzaren 31ko eta ekainaren 1eko eta 2ko jardunaldietan
Iñigo Astiz Atarrabia
Nazioarteko biltzarra aurkezteko atzo Atarrabian egindako prentsaurrekoa. / LANDER FERNANDEZ DE ARROIABE / ARGAZKI PRESS
Zehaztasun zientifikoa. Hori da Xavier Mina Nafarroako Ikerketa Historikoen Elkarteak Nafarroako konkistari buruzko eztabaidari egin nahi dion ekarpena. «Testuingurutik kanpo, era lerratuan eta partzialean» landu da maiz 1512ko konkistaren gaia, Tomas Urzainki elkarteko kidearen hitzetan, eta horregatik antolatu dute historialarien nazioarteko biltzarra Atarrabian (Nafarroa) maiatzaren 31n eta ekainaren 1ean eta 2an. Orotara, Euskal Herriko eta kanpoko 24 historialari elkartuko dituzte.
Nafarroako konkista eta europar erreforma izango da jardunaldien izenburua. Izan ere, elkarteko kideen ustez, ezin da Nafarroan gertatu zena ulertu, testuinguru zabalagoan kontuan hartu ezean, eta nahitaezkoa da Europako erreformak eta kontrarreformak presente izatea. Xehetasun bat aipatu du, adibide gisa, Alvaro Adot biltzarraren antolatzaileak. «Aita santuak eskumikatze buldak sinatu zituen Nafarroako errege-erreginen aurka, eta hori izan zen Gaztelako erregeak konkista abiatzeko erabili zuen justifikazioa».
Zorroztasuna eta dibulgazioa
Zehaztasun asmoak ez ditu jardunaldiak astun bilakatuko, Adoten hitzetan. Zorroztasuna eta dibulgazioa uztartu nahi dituzte jardunaldietan. Eztabaida jende artera hedatzea da haien asmoa, eta 25 euroren truke jarriko dituzte hiru egunetan joateko txartelak. Egun bakarrekoek 10 euroko prezioa izango dute. Eta xaviermina.org orrialdearen bidez egin beharko dira horretarako eskariak.
Lau ataletan banatuko dituzte jardunaldiak. Lau garaitan: garai juridikoa; guda garaia; garai soziala, ideologikoa erlijiosoa eta politikoa; eta kulturaren garaia. Luzea da jardunaldietan parte hartuko duten historialarien zerrenda. Besteak beste, Atarrabian izango dira Tomas Urzainki, Pedro Esarte, Alberto Garzia, Peio Monteano, Iñaki Sagredo, Antonio Rivera, Bixente Serrano Izko, Emilio Monjo, Roldan Jimeno, Jon Oria, Jose Luis Villacañas, Esteban Antxustegi eta Aurelia Arkotxa.
Konkistaren gaiarekin lotutako beste hainbat ekitaldi antolatu ditu Atarrabiako Udalak ekainean: musika emanaldiak, antzerkia eta bai arte erakusketak ere.
Informazio gehiago bildu nahi izanez gero, bisitatu webgune hau:
Atarrabiako Biltzarraren Aurkezpena
Duela hiru bat urtetatik hona nafar historialari talde bat prestatzen ari izan garen biltzarra da hau. Denbora honetan zehar biltzar eta topaguneetan parte hartu dugu eta Xavier Mina Nafarroako Ikerketa Historikoen Elkartea sortzeko lanetan aritu gara, konstatatu dugularik ezen orain arte konkistaren gaia traktatua izan dela partzialki, zeharka eta era deskontextualizatuan, europar Erreforma kontutan hartu gaberik. Hala nola joan den urtean Foru Gobernuak antolatutako Biltzarrean, non saiatzen ziren konkistari garrantzia kentzen bezala, hura justifikatu nahiean ere.
“Nafarroaren konkista eta XVI. mendeko Europar Erreforma (1512-1610)” nazioarteko biltzar honen ospatzeak, oroz lehenik, suposatzen du ezen, lehenengo aldiz, Nafarroaren konkista beraren benetako textuinguruan ikertzeko aukera edukiko dela, Europa astindu zuen mutazio erraldoiaren esparruan XVI. mendean barna. Nafarroaren konkista Aro Moderno bete-betean gertatu zen, aro hau karakterizatzen duten liskarrak hasita zeudenean, europar botereen artean Vatikano ustelaren inguruan, eta haiekin batera monarkia “katoliko” espainolaren eta monarkia “guztiz kristau” frantsesaren grina hegemonista handinahiak.
Deskontentamendu sozial, eklesiastiko eta ekonomikoa gero eta orokortuagoa zen Europako parte gehienetan. 1511.eko Pisako Kontzilioa, zeinetara dei egin zuten kardinalen artean batzuk espainolak baitziren, saiatu zen Julio II.a Aita Santuaren abusuei amaiera ematen. Fernando Katolikoa, zeinek nolabait ere Kontzilio horren deialdian zerikusia eduki baitzuen, abagunea profitatu zuen, hortarako bere jarrera aldatuz eta eskizabalik laguntza emanez Aita Santuari, baina dohainik ez zuela egiten ohartarazten ziola, zeinetarako bilbe makiaveliko bat ehundu baitzuen zeinen helburu nagusiena Nafarroaz jabetzea izan baitzen. Hartarakotz, Aita Santuari berari gezurra esan zion eman ziezazkion buldak a posteriori, hala egin baitzuen, eta Frantzia, Alemania, Venezia, Gaztela, Aragoi, Ingalaterra eta, noski, biktima berari ere, erran nahi baita, Nafarroari.
Asalduzko garai honek -bete-betean Nafarroa harrapatu zuenak- argi egingo die pentsamendu politikoari, gizarteari, geopolitikari, nazioarteko harremanei eta kulturari, laburbilduz Mundu Modernoari. Hortakotz, bada, gaia lau aldi edo alderditatik traktatzen da: historiko-juridikotik, belikotik, pentsamentutik eta kulturatik. Iragartzen ahal da ezen Biltzar honek argituko duela lehen lerroko egiletzat Nafarroaren rola europar eszenatokian, zeren eta present izan baitzen europar Erreformaren inguruan garatu zen konfliktu luze, min eta bizi-bizian. Zeinaren ondorioz Nafarroaren independentzia eta askatasuna kontraerreforma katolikoaren eta beronetan sustengatzen zen hegemonia espainolaren biktima gertatu baitziren. Hau da, aipatutako kausek aspaldi galdu zuten konkistan eduki zuten balio justifikagarri eskasa eta hala ere, honen despit, oraino ere badira batzuk zeinek ondorioei eutsi nahi baitiete.
Xavier Mina Elkartea